Otto Dils

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Otto Dils
alm. Otto Diels‎
Doğum tarixi 23 yanvar 1876(1876-01-23)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 7 mart 1954(1954-03-07)[1][2][…] (78 yaşında)
Vəfat yeri
Atası Hermann Diels
Elm sahəsi kimya
İş yerləri
Təhsili
Elmi rəhbəri Emil Fişer
Üzvlüyü
Mükafatları "Almaniya Federativ Respublikası qarşısında xidmətlərinə görə" ordeninin komandor xaçı
Kimya üzrə "Nobel" mükafatı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Otto Dils (alm. Otto Paul Herrmann Diels‎; 23 yanvar 1876, Hamburq — 7 mart 1954, Kil) — alman kimyaçısı, Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı (1950).

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Otto Dils 1876-cı ilin yanvarın 23-də Almaniyanın Hamburq şəhərində anadan olmuşdur. 1899-cu ildə Berlin universitetini bitirmiş və 1916-cı ilə qədər həmin universitetdə işləmişdir. 1916-cı ildən Kil universitetinin professoru olmuşdir.

Əsas elmi istiqaməti struktur üzvi kimyası olmuşdur. 1906-cı ildə C3O2 sintez etmişdir. Xolesterin və xol turşusunun quruluşunu müəyyən etmək üçün tədqiqat işləri aparmışdır ki, bu da “Dils turşusu”, “Dils karbohidrogeni”, “selen ilə Dilsə görə dehidrogenləşmə” adlarında öz əksini tapmışdır. 1911-ci ildə Alder ilə birlikdə azodikarbon efirini öyrənmişdir. Bu işlər Birinci Dünya Müharibəsinin başlanması ilə dayandırılmış və yalnız 1920-ci ildə yenidən bərpa olunmuşdur. Bu işlər Dils və Alder tərəfindən müasir üzvi kimyanın ən əhəmiyyətli reaksiyalardan biri olan reaksiyanın 1928-ci ildə kəşfi üçün başlanğıc mənbə kimi rol oynadı. Dils və Alderin kəşf etdiyi bu reaksiya aktivləşmiş ikiqat əlaqəli molekulun (dienofil) gərilmiş dienlərə 1,4- birləşərək tsiklik struktur əmələ gətirməsi reaksiyasıdır (dien sintezi).

1930-cu ildə Dils selen ilə temperatur şəraitində təsir etməklə tsikloheksanın və ya polisiklik birləşmələrin molekulunda olan tsikloheksan həlqəsini katalitik dehidrogenləşmə reaksiyasını kəşf etdi. Bu reaksiya aromatik birləşmələrin alınmasına gətirib çıxarır.

Dils 1950-ci ildə “dien sintezini kəşf və tədqiq etdiyinə görə” kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür (Kurt Alder ilə birlikdə).

Üzvi kimya üçün çox böyük əhəmiyyət kəsb edən həmin reaksiya Dils-Alder reaksiyası adlanır.

Otto Dils 1954-cü ilin martın 7-də vəfat etmişdir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Otto Paul Hermann Diels // Encyclopædia Britannica (ing.).
  2. ↑ 1 2 Otto Paul Hermann Diels // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  3. ↑ 1 2 Deutsche Nationalbibliothek Record #116101474 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Otto_Dils&oldid=7528675"